Tuesday, 22 July 2008
А.Очирбат: Лодойдамба гуайд хэн гар хүрч зүрхлэх билээ
Эх сурвалж: www.mongolnews.mn
Багадаа хонь голдуу хариулдаг байсан. Мэдээж эр хүн шүү юм болохоор адуу сонирхож, морь уургална аа. Морины толгой олохдоо сайн ч, бяр муутай болохоор морь зүтгэнгүүт л уургаа зүүгээд алдчихдаг байсан. Харин бага насандаа эмнэг булгиулахдаа унана гэж байдаггүй байлаа. Жижиг биетэй хүн тэнцвэр сайтайдаа тэр юм билээ…
…Чимэд-Осор гуайд жүжигчин хүнд байвал зохих бүх шинж чанар цогцлон бүрдсэн байсан юм. Түүний хэл, дуу хоолой, бие бялдрын уян хатан байдал, уран сэтгэмж, гүн сэтгэц, хошин шог аяс, амьдралын өргөн мэдлэг, амьдралыг гярхай ажиглаж, түүнийгээ уран бүтээлдээ шүүн тунгааж хэрэгжүүлэх чадвар гэхчлэн энэ бүхний цогцолбор байлаа…
Энэ бол ардын жүжигчин, Ч.Лодойдамбын нэрэмжит шагналт А.Очирбат гуайн бичсэн “Зөвхөн миний эргэцүүлэл буюу солиорол” номын мөрүүд юм.
“Итгэлт баян” ном бичсэн сургаар түүнийг зорьж очсон юм. Бүтээлийнх нь эргэн тойронд болон бусад зүйлсийн талаар ийн ярилцлаа.
-Та номоо яагаад ингэж нэрлэсэн юм бэ?
-Жүжигчний мэргэжлийн нарийн ширийний талаар өөрийнхөөрөө бодож, дүгнэж явдгаа бичсэн юм. Урлаг судлаач, шүүмжлэгч ч биш, бас айхтар мэдэх ч биш болохоор ингэсхийж нэрлэхэд болно гэж бодсон л доо.
-Тань шиг хүн Монголын драмын урлаг, түүний хөгжилд үнэлгээ дүгнэлт өгөх эрхтэй гэж бодож байна?
-Ажиллаж зүтгэсэн хугацаа, хөдөлмөрөө бодоход тийм байж болох талтай ч аливаад учир бий. Айхтар дураараа аашилж болохгүй шүү дээ. Ганц, нэгээр тогтохгүй хүн “Та ном гаргахгүй юм уу. Намтар, дурсамжаас авахуулаад хэлэх, үлдээх зүйл бишгүй л байгаа шүү дээ” гээд байдаг болсон л доо. Гомбосүрэн гуай, Дамчаа, Жамсранжав гээд хэд хэдэн жүжигчин ном гаргасан байна лээ. Заримыг нь үзээд хэрвээ ном бичих болбол арай өөрөөр хийх нь зүгээр юм байна гэж бодсон. Юу гэх юм бэ дээ, хойч үеийнхэн эргүүлж тойруулж суухад арай өгөөжтэй байх талд анхаарах ёстой юм байна гэж ойлгосон. Тэгээд л зургаан аравны турш драмын урлагийн тогоонд чанагдахдаа олж харснаа, ойлгож мэдсэнээ бичиж солиорсон юм.
-Та өөрийгөө солиорсон л гэх юм?
-Би юуг юу гэж үзэж байгаагаа өөрийнхөөрөө бичсэн. Тэр нь зарим хүнд таалагдаж болох, үгүй ч байж болох. Бүр дургүй нь хүрэх ч юм билүү. Мэргэжлийн судлаач биш байж, драмын урлагт шүүмжлэлтэй хандлаа гэх хүн ч гарч мэднэ шүү дээ. Магадгүй зарим нэг нь “Намайг хэт магтсан байна, яаж байгаа юм” гэх ч юм билүү. Тиймээс би өөрийнхөө сараачсаныг солиорол гэж нэрлсэн юм.
-Нэг ёсондоо буруу зөрүү зүйл байвал цайруулж ойлгох боломжтой гэж үү?
-Хүн яаж хүлээж авна, тэр чигтээ л ойлгоно биз дээ. Би өөрийнхөө намтрыг голчилж бичихийг хүсээгүй. Гол нь драмын жүжиг, жүжигчин, дүр бүтээх тухайд эргэлдсэн байгаа. Би яах вэ дээ, өндөр настай хүн яваад л өгнө. Улсын урлагт надаас ганц ч гэсэн санаа үлдэж байвал хэрэгтэй юм уу л гэж бодсон юм. Чи надаас номонд чинь юун тухай байгаа юм гэж нэг их битгий асуугаарай.
-Яагаад?
-Ном сонирхолгүй болчихно. Хүссэн хүн нь номноос өөрөө уншвал зүгээр шүү дээ.
-Та сурталчилгаа айхтар хийж байна шүү. Энэ “Итгэлт баян”-ы ухаан уу?
-Түрүүлээд бүгдийг нь хэлээд өгчихвөл амтгүй болчихно биз дээ. Би өөрийнхөө тухай гэхээс илүү бусдын тухай түлхүү дурссан даа. Театрын “Алтан үеийнхэн”-ээс цөөн хүний тухай бичсэн. Цагааны Цэгмэд багш, Чимэд-Осор гуай, Ванган гуай гэхчлэн. Бас жүжигчин, олон уран бүтээлд надтай хамтарсан Цолмон гэж эмэгтэй, бас Дашхүү, Жанчивдорж гэсэн тоотой хэдэн хүний тухай юу гэж бодож, дүгнэж явдгаа хэлсэн.
-Цагааны Цэгмэд гуай таны багш уу?
-Тийм. Надад гурван жил багшилж жүжигчин болгосон доо. Багшийгаа би Монголд байтугай соёлт хүн төрөлхтөнд ховор уран бүтээлч гэж бодож явдаг юм.
-Та хурганы бэлчээрээс ирж жүжигчин болсон гэж өөрийнхөө тухай ярьж байсан. Малын бэлчээрээс хэн таныг авчраа вэ?
-Энэ тухай номноос уншаарай.
-Хөөх, та чинь нэг үг алдахгүй юм аа. Та реклам сурталчилгааны агентлаг байгуулбал нэлээд амжилт олмоор санагдлаа?
-Өдий насанд ном бичих тийм амар гэж бодож байна уу. Ухаан санаа гарч ороод байгаа ч юм шиг, мартаж санаад л. Бодож байгаагаа санаандаа хүрэхгүйгээр илэрхийлчихээрээ бухимдана. Дахиж бичээд л, ер нь яаж байж энэ жижигхэн номыг дуусгасан гэж бодож байна.
-Овсгоотой юм аа гэж бодоод л тэгээд хэлчихлээ, эвгүй санагдсан бол уучлаарай?
-Зүгээр ээ, хүү минь. Уншсан хүмүүс урмын үг хэлж байна лээ. Намар сургууль цуглахад надаар лекц уншуулъя гэж нэг сургууль захиалга өглөө. Ажил, амьдрал ингэж л өрнөдөг дөө.
-Таныхаар авьяас хүн бүрт байдаг, гагцхүү түүнийг нээж чаддаг эсэхээс тухайн хүн авьяастай, үгүйг тодорхойлно гэвэл?
-Хүн бүрийн тухайд хэлж мэдэхгүй байна. Харин уран бүтээлчдийн тухайд бол хэлж болно шүү. Унаган авьяас гэж байна. Тэр бол хүнтэйгээ цуг төрдөг. Ийм байгалиас авьяастайгаа төрсөн дуучид, жүжигчид цөөнгүй байдаг. Олдмол авьяас гэж байх юм. Урлагт жигтэйхэн сонирхолтой хэрнэ унаган авьяастнууд шиг бэлэн зэлэн биш уран бүтээлчид байдаг. Тийм хүмүүс урлагт дуртай болохоор салдаггүй, энэ салбартаа ажилласаар л байдаг. Ийм хүмүүсийг мэргэшүүлж өгдөг нь урлагийн сургуулиуд. Дуу, бүжгийн тухайд сонгодог хэлбэрээр хөгжүүлээд гаргаад ирдэг. Харин драмын жүжгийн хувьд хэцүү. Энэ төрөлд бол хүнтэйгээ цуг төрсөн авьяастай нь үзэгчдийн сэтгэлд хүртэл дүр бүтээмтгий байх юм.
-Та жишээ хэлээч?
-Багшийн тоглосон, өнөөх “Сэрэлт” киноны Сүрэнгийн аавыг хэн гэдэг билээ дээ. Кино биш юм шиг, яг л амьдралд тийм үйл явдал болоод өнгөрсөн юм шиг санагдахаар дүр бүтээсэн байдаг шүү. Өөрөөр хэлбэл, дүр бүтээх арга ажиллагаа нь өөр байсан гэсэн үг. Ингэж дүрийг тоглож биш, амьдарч бүтээх арга барил 1980, 1990-ээд оноос хойшхи тайз, дэлгэцийн бүтээлүүдэд харагдах нь ховор болчихлоо. Олдмол авьяастай, сургуулиар хөгжүүлсэн жүжигчид байна аа, сайн нь ч байна. Гэхдээ л унаган авьяастай хүмүүсийг олж илрүүлэх, цөхрөлтгүй хайх ажлыг таслахгүйсэн гэж боддог. “Тунгалаг Тамир”-ын цахиур Төмөрт зүгээр л нягтлан хүн тоглосон юм шүү дээ. Түүнийг Налайхаас Догоо олж ирсэн юм. Дүрийг сайхан бүтээсэн. Цахиур Төмөр гэж нээрэн л иймэрхүү хүн байсан юм байх даа гэсэн ойлголт төрөхөөр. Бас дууг нь Дагийранз сайн оруулсантай холбоотой л доо. Ер нь дүр бол үзэгчдийн тархи хавьд биш, зүрхэнд хүрч байвал сайн болсных гэж хэлж болох юм. За даа, би ч бүр гарч өглөө дөө. Ярьж гарч байх чинь.
-Яагаад болохгүй гэж. Монголын драмын урлагийн хөгжлийн төлөө үг хэлэх, үнэлгээ дүгнэлт өгөх эрх танд бий гэж бодож байна?
-Хүн бүр ингэж бодохгүй бол яана. Би буруутан болно шүү дээ.
-Та үнэнийг хэлснийхээ төлөө буруутан болохоос айгаад байгаа юм уу?
-Айгаа ч үгүй ээ. Тэгвэл ярьж эхэлснээ дуусгачихъя. Баримтат дүр бүтээх гэж айхтар чухал зүйл байдаг юм, онцгой хариуцлагатай. Жанжин Сүхбаатараас авахуулаад түүхэн хүмүүсийн дүрийг манай уран бүтээлчид өөр өөрсдийнхөөрөө сайхан гаргасаар ирсэн. Чингүнжав, манлай ван Дамдинсүрэн, Хатанбаатар Магсаржав гээд бид мэднэ. Гэтэл бас дүр сонголтын алдаанаас болоод хичээл зүтгэл гаргаж хийсэн бүтээл мөнхрөх нь байтугай, амьдраагүй нь ч мэр сэр байдаг. Гаднах төрхөөрөө түүхэн хүмүүстэй адил төстэйг нь гол шалгуур болгоод жүжигчин биш хүмүүсийг тоглуулчихаар буруудах нь элбэг. Ийм шалтгаанаар их сайн сэдэв баларвал хайран юм. Баримтат дүрд жүжигчин сайн тогловол тэр дүрийг дагаад бүтээл тэр чигтээ өргөгдөөд ирдэг.
-Энэ тухайд жишээ дурдаач, та?
-Энэ яриад байгаа бүхний тухай би номондоо бичсэн л дээ. Сүүлийн хэлсний тухайд бол жүжигчин Сувдыг онцлоход болно. Түүнгүй бол “Мандухай сэцэн”-ийг “Яасан гоё кино вэ” гэх байсан болов уу даа. Би ер нь нэг иймэрхүүгээр солиорсон юм аа.
-Жанжин Сүхбаатарын дүрийг орос жүжигчин бүтээсэн байдаг. Түүнийг хүн бүр таалдаггүй?
-Гэхдээ л зөвшөөрдөг шүү дээ.
-Зөвшөөрөх л хангалттай гэж үү?
-Голованин гэж жүжигчин Сталины дүрд олон удаа тоглосон. Анх дэлгэцэнд гарахад нь Сталин харчихаад “Би ийм гоё юм уу” гээд араас нь, “Бас ийм тэнэг юм уу” гэсэн гэж байгаа. Баримтат дүр хариуцлагатай болохыг тодотгосон бас нэг айхтар жишээ бий л дээ. Каюров гэж орос Лениний дүрд тоглох гээд манайд иржээ. Кино үйлдвэрийнхэн харуулын цэрэгт тоглох цэргийг хэдийнэ хувцаслаж бэлтгээд зогсоочихсон байж л дээ. Тэгэхэд нь мань хүн орж ирэнгүүт түүнийг хармагцаа “Энэ цэрэгт тоглож буй хүн жүжигчин биз” гэж асуужээ. Жирийн л цэрэг гэдгийг хэлтэл, заавал жүжигчин байх ёстой гэж шаардсан гэдэг. Түүхэн баримтат дүрийг гаргахад гол дүрд сайн жүжигчин тоглохоос гадна туслах дүрүүд ч гэсэн мэргэжлийн байх ёстой гэж үздэг байна л даа. Тэгэхгүй бол тэр цаг үе, орчин “амьд” болж өгдөггүй байна. Тийм байна даа хүү минь. Драмын жүжигчид гэдэг дүр бүтээх л ажилтай хүмүүс тул түүнийгээ сайн л хийх ёстой.
-Тантай уулзвал асуухсан гэж бодоод л байдаг байлаа. “Тунгалаг Тамир” кинонд Итгэлт баяны дүрийг бүтээхдээ та зохиолд баригдахгүй, үйл явдлын өрнөл дунд өөрөө сэтгээд яриад явчих үе байсан уу?
-Яалаа гэж. Бүгд зохиолын дагуу байлгүй яах вэ. Лодойдамба гуайд гар хүрдэг тийм бүдүүн зүрхтэй жүжигчин гэж хаа байх вэ.
-Таны тоглож байгааг ч харахад, бусад жүжигчдийг ч харахад “Тунгалаг Тамир” зохиол биш, амьдрал юм шиг харагдаад байдаг юм. Миний л бодол л доо.
-Тэгж л харагддаг бол сайн бүтээл болсон байж таарна.
-Түрүүн дүрийг тоглож биш, амьдарч бүтээх тухай та ярьсан даа. Тэр чанар уг кинонд тоглосон жүжигчдэд байжээ гэж ойлгож болох нь ээ?
-Болох байх.
-Өнөөдөр тийм жүжигчин ховор болоо юу даа?
-Ийм асуудал байгаа бол жүжигчид муу гэсэн үг биш юм, Гол нь жүжгийн сайн зохиол ховор байгаад байгаа юм. Одоо чинь бараг ганц Б.Лхагвасүрэнг л хэдэн талаас нь хэмлэж байна биш үү. Соргодгийн Жаргалсайхан гэж сайн зохиолч байсан өөд болчихсон. Танай Балдорж эрхлэгч яах аргагүй үгүйлэгдэх боллоо, драмын урлагт. “Тунгалаг Тамир”, “Өглөө” кино, “Ээдрээ” жүжиг шиг зохиол байх юм бол тоглох жүжигчид нь байна аа, олон байна. Жүжигчнийг зохиол төрүүлдэг юм. Дуучдыг ч хөгжмийн зохиолчид төрүүлдэг. Жанцанноров, Шарав, Чинзориг нарын сайн хөгжмийн зохиолч байгаагүй бол, тэд мэргэжлийн сайн дуунууд бичээгүй бол дуурийн ари, романсуудаар тэд олны танил болтлоо хэр хугацаа шаардах байсан бол. Ингэд яриад байвал юм нарийн нарийн.
-Таны нас сүүдэр хэд хүрч байна вэ?
-Яах нь вэ. За, нуугаад ч яах юм билээ. Би 1928 онд төрсөн.
-Таны оюун санаа цэлмэг, сайхан, дахиад нэг ном биччих чадал байх шиг байна?
-Ийм үг сонсохоос татгалзах юу байх вэ. Залуус урам хайрлахад хөөрөөд л сууна шүү дээ. Анзаарч байхад заримдаа ч магтах хүнээ өнгөрсөн хойно нь бараг босгоод ирэх нь үү гэлтэй магтах юм даа. Амьдад нь хайрлаж, хүндэлж байх нь яасан юм гэхээр л байдаг шүү.
Багадаа хонь голдуу хариулдаг байсан. Мэдээж эр хүн шүү юм болохоор адуу сонирхож, морь уургална аа. Морины толгой олохдоо сайн ч, бяр муутай болохоор морь зүтгэнгүүт л уургаа зүүгээд алдчихдаг байсан. Харин бага насандаа эмнэг булгиулахдаа унана гэж байдаггүй байлаа. Жижиг биетэй хүн тэнцвэр сайтайдаа тэр юм билээ…
…Чимэд-Осор гуайд жүжигчин хүнд байвал зохих бүх шинж чанар цогцлон бүрдсэн байсан юм. Түүний хэл, дуу хоолой, бие бялдрын уян хатан байдал, уран сэтгэмж, гүн сэтгэц, хошин шог аяс, амьдралын өргөн мэдлэг, амьдралыг гярхай ажиглаж, түүнийгээ уран бүтээлдээ шүүн тунгааж хэрэгжүүлэх чадвар гэхчлэн энэ бүхний цогцолбор байлаа…
Энэ бол ардын жүжигчин, Ч.Лодойдамбын нэрэмжит шагналт А.Очирбат гуайн бичсэн “Зөвхөн миний эргэцүүлэл буюу солиорол” номын мөрүүд юм.
“Итгэлт баян” ном бичсэн сургаар түүнийг зорьж очсон юм. Бүтээлийнх нь эргэн тойронд болон бусад зүйлсийн талаар ийн ярилцлаа.
-Та номоо яагаад ингэж нэрлэсэн юм бэ?
-Жүжигчний мэргэжлийн нарийн ширийний талаар өөрийнхөөрөө бодож, дүгнэж явдгаа бичсэн юм. Урлаг судлаач, шүүмжлэгч ч биш, бас айхтар мэдэх ч биш болохоор ингэсхийж нэрлэхэд болно гэж бодсон л доо.
-Тань шиг хүн Монголын драмын урлаг, түүний хөгжилд үнэлгээ дүгнэлт өгөх эрхтэй гэж бодож байна?
-Ажиллаж зүтгэсэн хугацаа, хөдөлмөрөө бодоход тийм байж болох талтай ч аливаад учир бий. Айхтар дураараа аашилж болохгүй шүү дээ. Ганц, нэгээр тогтохгүй хүн “Та ном гаргахгүй юм уу. Намтар, дурсамжаас авахуулаад хэлэх, үлдээх зүйл бишгүй л байгаа шүү дээ” гээд байдаг болсон л доо. Гомбосүрэн гуай, Дамчаа, Жамсранжав гээд хэд хэдэн жүжигчин ном гаргасан байна лээ. Заримыг нь үзээд хэрвээ ном бичих болбол арай өөрөөр хийх нь зүгээр юм байна гэж бодсон. Юу гэх юм бэ дээ, хойч үеийнхэн эргүүлж тойруулж суухад арай өгөөжтэй байх талд анхаарах ёстой юм байна гэж ойлгосон. Тэгээд л зургаан аравны турш драмын урлагийн тогоонд чанагдахдаа олж харснаа, ойлгож мэдсэнээ бичиж солиорсон юм.
-Та өөрийгөө солиорсон л гэх юм?
-Би юуг юу гэж үзэж байгаагаа өөрийнхөөрөө бичсэн. Тэр нь зарим хүнд таалагдаж болох, үгүй ч байж болох. Бүр дургүй нь хүрэх ч юм билүү. Мэргэжлийн судлаач биш байж, драмын урлагт шүүмжлэлтэй хандлаа гэх хүн ч гарч мэднэ шүү дээ. Магадгүй зарим нэг нь “Намайг хэт магтсан байна, яаж байгаа юм” гэх ч юм билүү. Тиймээс би өөрийнхөө сараачсаныг солиорол гэж нэрлсэн юм.
-Нэг ёсондоо буруу зөрүү зүйл байвал цайруулж ойлгох боломжтой гэж үү?
-Хүн яаж хүлээж авна, тэр чигтээ л ойлгоно биз дээ. Би өөрийнхөө намтрыг голчилж бичихийг хүсээгүй. Гол нь драмын жүжиг, жүжигчин, дүр бүтээх тухайд эргэлдсэн байгаа. Би яах вэ дээ, өндөр настай хүн яваад л өгнө. Улсын урлагт надаас ганц ч гэсэн санаа үлдэж байвал хэрэгтэй юм уу л гэж бодсон юм. Чи надаас номонд чинь юун тухай байгаа юм гэж нэг их битгий асуугаарай.
-Яагаад?
-Ном сонирхолгүй болчихно. Хүссэн хүн нь номноос өөрөө уншвал зүгээр шүү дээ.
-Та сурталчилгаа айхтар хийж байна шүү. Энэ “Итгэлт баян”-ы ухаан уу?
-Түрүүлээд бүгдийг нь хэлээд өгчихвөл амтгүй болчихно биз дээ. Би өөрийнхөө тухай гэхээс илүү бусдын тухай түлхүү дурссан даа. Театрын “Алтан үеийнхэн”-ээс цөөн хүний тухай бичсэн. Цагааны Цэгмэд багш, Чимэд-Осор гуай, Ванган гуай гэхчлэн. Бас жүжигчин, олон уран бүтээлд надтай хамтарсан Цолмон гэж эмэгтэй, бас Дашхүү, Жанчивдорж гэсэн тоотой хэдэн хүний тухай юу гэж бодож, дүгнэж явдгаа хэлсэн.
-Цагааны Цэгмэд гуай таны багш уу?
-Тийм. Надад гурван жил багшилж жүжигчин болгосон доо. Багшийгаа би Монголд байтугай соёлт хүн төрөлхтөнд ховор уран бүтээлч гэж бодож явдаг юм.
-Та хурганы бэлчээрээс ирж жүжигчин болсон гэж өөрийнхөө тухай ярьж байсан. Малын бэлчээрээс хэн таныг авчраа вэ?
-Энэ тухай номноос уншаарай.
-Хөөх, та чинь нэг үг алдахгүй юм аа. Та реклам сурталчилгааны агентлаг байгуулбал нэлээд амжилт олмоор санагдлаа?
-Өдий насанд ном бичих тийм амар гэж бодож байна уу. Ухаан санаа гарч ороод байгаа ч юм шиг, мартаж санаад л. Бодож байгаагаа санаандаа хүрэхгүйгээр илэрхийлчихээрээ бухимдана. Дахиж бичээд л, ер нь яаж байж энэ жижигхэн номыг дуусгасан гэж бодож байна.
-Овсгоотой юм аа гэж бодоод л тэгээд хэлчихлээ, эвгүй санагдсан бол уучлаарай?
-Зүгээр ээ, хүү минь. Уншсан хүмүүс урмын үг хэлж байна лээ. Намар сургууль цуглахад надаар лекц уншуулъя гэж нэг сургууль захиалга өглөө. Ажил, амьдрал ингэж л өрнөдөг дөө.
-Таныхаар авьяас хүн бүрт байдаг, гагцхүү түүнийг нээж чаддаг эсэхээс тухайн хүн авьяастай, үгүйг тодорхойлно гэвэл?
-Хүн бүрийн тухайд хэлж мэдэхгүй байна. Харин уран бүтээлчдийн тухайд бол хэлж болно шүү. Унаган авьяас гэж байна. Тэр бол хүнтэйгээ цуг төрдөг. Ийм байгалиас авьяастайгаа төрсөн дуучид, жүжигчид цөөнгүй байдаг. Олдмол авьяас гэж байх юм. Урлагт жигтэйхэн сонирхолтой хэрнэ унаган авьяастнууд шиг бэлэн зэлэн биш уран бүтээлчид байдаг. Тийм хүмүүс урлагт дуртай болохоор салдаггүй, энэ салбартаа ажилласаар л байдаг. Ийм хүмүүсийг мэргэшүүлж өгдөг нь урлагийн сургуулиуд. Дуу, бүжгийн тухайд сонгодог хэлбэрээр хөгжүүлээд гаргаад ирдэг. Харин драмын жүжгийн хувьд хэцүү. Энэ төрөлд бол хүнтэйгээ цуг төрсөн авьяастай нь үзэгчдийн сэтгэлд хүртэл дүр бүтээмтгий байх юм.
-Та жишээ хэлээч?
-Багшийн тоглосон, өнөөх “Сэрэлт” киноны Сүрэнгийн аавыг хэн гэдэг билээ дээ. Кино биш юм шиг, яг л амьдралд тийм үйл явдал болоод өнгөрсөн юм шиг санагдахаар дүр бүтээсэн байдаг шүү. Өөрөөр хэлбэл, дүр бүтээх арга ажиллагаа нь өөр байсан гэсэн үг. Ингэж дүрийг тоглож биш, амьдарч бүтээх арга барил 1980, 1990-ээд оноос хойшхи тайз, дэлгэцийн бүтээлүүдэд харагдах нь ховор болчихлоо. Олдмол авьяастай, сургуулиар хөгжүүлсэн жүжигчид байна аа, сайн нь ч байна. Гэхдээ л унаган авьяастай хүмүүсийг олж илрүүлэх, цөхрөлтгүй хайх ажлыг таслахгүйсэн гэж боддог. “Тунгалаг Тамир”-ын цахиур Төмөрт зүгээр л нягтлан хүн тоглосон юм шүү дээ. Түүнийг Налайхаас Догоо олж ирсэн юм. Дүрийг сайхан бүтээсэн. Цахиур Төмөр гэж нээрэн л иймэрхүү хүн байсан юм байх даа гэсэн ойлголт төрөхөөр. Бас дууг нь Дагийранз сайн оруулсантай холбоотой л доо. Ер нь дүр бол үзэгчдийн тархи хавьд биш, зүрхэнд хүрч байвал сайн болсных гэж хэлж болох юм. За даа, би ч бүр гарч өглөө дөө. Ярьж гарч байх чинь.
-Яагаад болохгүй гэж. Монголын драмын урлагийн хөгжлийн төлөө үг хэлэх, үнэлгээ дүгнэлт өгөх эрх танд бий гэж бодож байна?
-Хүн бүр ингэж бодохгүй бол яана. Би буруутан болно шүү дээ.
-Та үнэнийг хэлснийхээ төлөө буруутан болохоос айгаад байгаа юм уу?
-Айгаа ч үгүй ээ. Тэгвэл ярьж эхэлснээ дуусгачихъя. Баримтат дүр бүтээх гэж айхтар чухал зүйл байдаг юм, онцгой хариуцлагатай. Жанжин Сүхбаатараас авахуулаад түүхэн хүмүүсийн дүрийг манай уран бүтээлчид өөр өөрсдийнхөөрөө сайхан гаргасаар ирсэн. Чингүнжав, манлай ван Дамдинсүрэн, Хатанбаатар Магсаржав гээд бид мэднэ. Гэтэл бас дүр сонголтын алдаанаас болоод хичээл зүтгэл гаргаж хийсэн бүтээл мөнхрөх нь байтугай, амьдраагүй нь ч мэр сэр байдаг. Гаднах төрхөөрөө түүхэн хүмүүстэй адил төстэйг нь гол шалгуур болгоод жүжигчин биш хүмүүсийг тоглуулчихаар буруудах нь элбэг. Ийм шалтгаанаар их сайн сэдэв баларвал хайран юм. Баримтат дүрд жүжигчин сайн тогловол тэр дүрийг дагаад бүтээл тэр чигтээ өргөгдөөд ирдэг.
-Энэ тухайд жишээ дурдаач, та?
-Энэ яриад байгаа бүхний тухай би номондоо бичсэн л дээ. Сүүлийн хэлсний тухайд бол жүжигчин Сувдыг онцлоход болно. Түүнгүй бол “Мандухай сэцэн”-ийг “Яасан гоё кино вэ” гэх байсан болов уу даа. Би ер нь нэг иймэрхүүгээр солиорсон юм аа.
-Жанжин Сүхбаатарын дүрийг орос жүжигчин бүтээсэн байдаг. Түүнийг хүн бүр таалдаггүй?
-Гэхдээ л зөвшөөрдөг шүү дээ.
-Зөвшөөрөх л хангалттай гэж үү?
-Голованин гэж жүжигчин Сталины дүрд олон удаа тоглосон. Анх дэлгэцэнд гарахад нь Сталин харчихаад “Би ийм гоё юм уу” гээд араас нь, “Бас ийм тэнэг юм уу” гэсэн гэж байгаа. Баримтат дүр хариуцлагатай болохыг тодотгосон бас нэг айхтар жишээ бий л дээ. Каюров гэж орос Лениний дүрд тоглох гээд манайд иржээ. Кино үйлдвэрийнхэн харуулын цэрэгт тоглох цэргийг хэдийнэ хувцаслаж бэлтгээд зогсоочихсон байж л дээ. Тэгэхэд нь мань хүн орж ирэнгүүт түүнийг хармагцаа “Энэ цэрэгт тоглож буй хүн жүжигчин биз” гэж асуужээ. Жирийн л цэрэг гэдгийг хэлтэл, заавал жүжигчин байх ёстой гэж шаардсан гэдэг. Түүхэн баримтат дүрийг гаргахад гол дүрд сайн жүжигчин тоглохоос гадна туслах дүрүүд ч гэсэн мэргэжлийн байх ёстой гэж үздэг байна л даа. Тэгэхгүй бол тэр цаг үе, орчин “амьд” болж өгдөггүй байна. Тийм байна даа хүү минь. Драмын жүжигчид гэдэг дүр бүтээх л ажилтай хүмүүс тул түүнийгээ сайн л хийх ёстой.
-Тантай уулзвал асуухсан гэж бодоод л байдаг байлаа. “Тунгалаг Тамир” кинонд Итгэлт баяны дүрийг бүтээхдээ та зохиолд баригдахгүй, үйл явдлын өрнөл дунд өөрөө сэтгээд яриад явчих үе байсан уу?
-Яалаа гэж. Бүгд зохиолын дагуу байлгүй яах вэ. Лодойдамба гуайд гар хүрдэг тийм бүдүүн зүрхтэй жүжигчин гэж хаа байх вэ.
-Таны тоглож байгааг ч харахад, бусад жүжигчдийг ч харахад “Тунгалаг Тамир” зохиол биш, амьдрал юм шиг харагдаад байдаг юм. Миний л бодол л доо.
-Тэгж л харагддаг бол сайн бүтээл болсон байж таарна.
-Түрүүн дүрийг тоглож биш, амьдарч бүтээх тухай та ярьсан даа. Тэр чанар уг кинонд тоглосон жүжигчдэд байжээ гэж ойлгож болох нь ээ?
-Болох байх.
-Өнөөдөр тийм жүжигчин ховор болоо юу даа?
-Ийм асуудал байгаа бол жүжигчид муу гэсэн үг биш юм, Гол нь жүжгийн сайн зохиол ховор байгаад байгаа юм. Одоо чинь бараг ганц Б.Лхагвасүрэнг л хэдэн талаас нь хэмлэж байна биш үү. Соргодгийн Жаргалсайхан гэж сайн зохиолч байсан өөд болчихсон. Танай Балдорж эрхлэгч яах аргагүй үгүйлэгдэх боллоо, драмын урлагт. “Тунгалаг Тамир”, “Өглөө” кино, “Ээдрээ” жүжиг шиг зохиол байх юм бол тоглох жүжигчид нь байна аа, олон байна. Жүжигчнийг зохиол төрүүлдэг юм. Дуучдыг ч хөгжмийн зохиолчид төрүүлдэг. Жанцанноров, Шарав, Чинзориг нарын сайн хөгжмийн зохиолч байгаагүй бол, тэд мэргэжлийн сайн дуунууд бичээгүй бол дуурийн ари, романсуудаар тэд олны танил болтлоо хэр хугацаа шаардах байсан бол. Ингэд яриад байвал юм нарийн нарийн.
-Таны нас сүүдэр хэд хүрч байна вэ?
-Яах нь вэ. За, нуугаад ч яах юм билээ. Би 1928 онд төрсөн.
-Таны оюун санаа цэлмэг, сайхан, дахиад нэг ном биччих чадал байх шиг байна?
-Ийм үг сонсохоос татгалзах юу байх вэ. Залуус урам хайрлахад хөөрөөд л сууна шүү дээ. Анзаарч байхад заримдаа ч магтах хүнээ өнгөрсөн хойно нь бараг босгоод ирэх нь үү гэлтэй магтах юм даа. Амьдад нь хайрлаж, хүндэлж байх нь яасан юм гэхээр л байдаг шүү.
Чехийн шинэ Элчин сайд хоёр орны худалдаа, эдийн засгийн харилцааг сэргээхээ амлалаа
Эх сурвалж: www.gogo.mn
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярт Бүгд Найрамдах Чех Улсаас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Вацлав Йилэк итгэмжлэх жуух бичгээ барилаа.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярт Бүгд Найрамдах Чех Улсаас Монгол Улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Вацлав Йилэк итгэмжлэх жуух бичгээ барилаа.
Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр: “Монгол, Чехийн харилцаа өндөр түвшинд байгаа. Боловсрол, соёл, худалдаа, байгаль хамгаалах чиглэлээр хамтын ажиллагаагаа идэвхжүүлэх хэрэгтэй. Ялангуяа худалдааны хамтын ажиллагааг өмнө байсан хэмжээнд сэргээнэ гэж найдаж байна. Чехийн тал хөгжиж буй оронд буцалтгүй тусламж олгодог чиглэлээрээ санаачлага гарган ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна” гэв.
Элчин сайд В.Йилэк: “Худалдаа, эдийн засгийн салбарт хоёр талын хамтын ажиллагаа муугүй байгаа ч боломжит хэмжээнд хүрэхгүй байна. Арван жилийн өмнө Монголд ирэхэд Чехийн автобус нийтийн тээвэрт явдаг байсан нь одоо үгүй болжээ. Хоёр орны худалдаа, эдийн засгийн харилцааг сэргээн, түүхэн хэмжээнд хүртэл ажиллана” гээд БНЧУ-ын Ерөнхийлөгч Вацлав Клаус Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийг БНЧУ-д айлчлахыг урьсныг уламжиллаа. МУ-ын Ерөнхийлөгчийн Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээлэв.Wednesday, 16 July 2008
Чех руу 5000 ажилчин гаргахаа больжээ
Эх сурвалж: www.news.mn
Өнгөрсөн өвөл нийслэлийн Хөдөлмөрийн бирж 5000 ажилчин гаргана хэмээн мэдээлж байсан. Ийнхүү ажилчин гаргахаар хотын мэр асан Ц.Батбаяр Чехийн элчин сайдтай уулзаж тохиролцсон нь дуулиант мэдээ болоод байсан. Гэвч өнөө маргаашгүй гаргана, оны дараа гаргана, цагаан сар өнгөрөөгөөд бүртгэнэ гэх мэтээр хойшлогдсоор хагас жилийн нүүр үзэж энэ асуудал таг чиг болчихов. Бүртгүүлэх гээд шил даран зогсч байсан иргэд өдгөө чих тавьсаар байгаа учир албаны хүнээс тодрууллаа. Гадаадад ажиллах хүч гаргах тусгай зөвшөөрлийг Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам өгдөг учиртай. Гэвч тус яам зөвшөөрлөө өгөхгүй байгаа ба сайд Н.Дэмбэрэл Чехийн элчин сайдыг урьж авч уулзах үеэрээ “Нийслэлээс ажиллах хүч гаргах боломжгүй” гэдгээ хэлсэн байна. Түүнчлэн энэ талаар албан ёсны хариуг Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчид албан ёсоор мэдэгдэх болжээ. Одоогоорямар ч хариу ирээгүй байгаа бөгөөд ер нь Чех руу 5000 ажилчин гаргахаа больсон гэсэн яриа тархаад байна. Энэ нь ажиллах хүчийг Хөдөлмөрийн биржээр дамжуулан гадаад руу гаргахгүй, зөвхөн Гадаадад ажиллах хүч илгээх төвөөр дамжуулна гэсэн төрийн бодлогод уягдсан бололтой.
Өнгөрсөн өвөл нийслэлийн Хөдөлмөрийн бирж 5000 ажилчин гаргана хэмээн мэдээлж байсан. Ийнхүү ажилчин гаргахаар хотын мэр асан Ц.Батбаяр Чехийн элчин сайдтай уулзаж тохиролцсон нь дуулиант мэдээ болоод байсан. Гэвч өнөө маргаашгүй гаргана, оны дараа гаргана, цагаан сар өнгөрөөгөөд бүртгэнэ гэх мэтээр хойшлогдсоор хагас жилийн нүүр үзэж энэ асуудал таг чиг болчихов. Бүртгүүлэх гээд шил даран зогсч байсан иргэд өдгөө чих тавьсаар байгаа учир албаны хүнээс тодрууллаа. Гадаадад ажиллах хүч гаргах тусгай зөвшөөрлийг Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам өгдөг учиртай. Гэвч тус яам зөвшөөрлөө өгөхгүй байгаа ба сайд Н.Дэмбэрэл Чехийн элчин сайдыг урьж авч уулзах үеэрээ “Нийслэлээс ажиллах хүч гаргах боломжгүй” гэдгээ хэлсэн байна. Түүнчлэн энэ талаар албан ёсны хариуг Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчид албан ёсоор мэдэгдэх болжээ. Одоогоорямар ч хариу ирээгүй байгаа бөгөөд ер нь Чех руу 5000 ажилчин гаргахаа больсон гэсэн яриа тархаад байна. Энэ нь ажиллах хүчийг Хөдөлмөрийн биржээр дамжуулан гадаад руу гаргахгүй, зөвхөн Гадаадад ажиллах хүч илгээх төвөөр дамжуулна гэсэн төрийн бодлогод уягдсан бололтой.
Subscribe to:
Posts (Atom)
